9 Haziran 2025
Üç bölümlük serimizin ikinci bölümünde, kullanıldıktan sonra aseptik karton ambalajlara neler olduğunu inceliyoruz: Nasıl toplanıyorlar, nasıl geri dönüştürülüyorlar ve malzemelerin dolaşımda kalmasını sağlayarak döngüsel ekonomiyi destekleyen değerli yeni ürünler haline nasıl geliyorlar?
Boş bir süt veya meyve suyu karton ambalajını geri dönüşüm kutusuna atarken, bunların nasıl bir potansiyele sahip olabileceklerini düşünmüyor olabilirsiniz. Ama bir de attığınız o boş karton ambalajın, bir peçete kutusu, alışveriş çantası veya hatta bir mobilya parçası olarak tekrar kullanılabileceğini düşünün.
Paketlemeler, gıdaları koruma temel amaçlarının ötesinde, malzemelerin mümkün olduğunca uzun süre kullanımda kalmasını sağlamada da önemli bir rol oynuyor. Bu, bir ürünün raf ömrünün ötesini düşünmeyi ve şu sorunun yanıtını göz önünde bulundurmayı gerektiriyor: Sonrasında ne olacak?
İç yapısı, kullanım sonrasında bile, önemlidir
Karton ambalajlar, gıdaları korumak üzere tasarlanmıştır. Ancak değerleri bununla sınırlı değildir. Çok katmanlı yapıları, her bir katmanın geri kazanılarak ikinci bir hayat kazanabileceği anlamına gelir. Genel olarak, aseptik karton ambalajlar kartondan (%70), ince plastik katmanlardan (%25) ve alüminyumdan (%5) üretilir. Kartonlar doğru şekilde toplanıp ayrıştırıldığında ve geri dönüştürüldüğünde, bu katmanlar ayrılıp yeni ürünlere dönüştürülebilir.
Toplama olmadan geri dönüşüm olmaz
Geri dönüşümü standart bir uygulama haline getirmek için uygun toplamaya ve ayrıştırmaya ihtiyaç vardır. Bunun için yasal düzenlemeler ve sistemler gereklidir. Sokaklardaki toplama kutuları, geri dönüştürülebilir atıkları toplayacak kamyonlar ve bu atıkları ayrıştırmak ve geri dönüştürmek için tesisler bu sistemin parçalarıdır. Birçok yerde, bu altyapı henüz tam olarak kurulmuş değildir.
Tetra Pak Sürdürülebilirlik Operasyonları Başkan Yardımcısı Kinga Sieradzon, “Bazı ülkeler geri dönüşüm konusunda diğerlerine göre daha ileride ancak endüstri, geri dönüşüm değer zinciri, hükümetler, tüketiciler ve sivil toplumun ortak eylemleri ve çok yönlü bir yaklaşımla sistematik bir değişim görmemiz gerekiyor.” diyor.
Sözlerine şöyle devam ediyor: “Bu nedenle, geri dönüşüm zincirinin her halkasını güçlendirmek için yerel ve küresel kuruluşlardan oluşan geniş bir ağ ile iş birliği yapıyoruz. Bazı bölgelerde ise geri dönüşüm kapasitesini artırmak üzere geri dönüşümcülerle yeni ekipman ve tesisler için ortak yatırımlar yapıyoruz.”
Günümüzde, kullanılmış karton ambalajlar dünya genelinde 200’den fazla tesiste geri dönüştürülüyor. Tetra Pak, karton geri dönüşümünü daha erişilebilir ve daha etkili hale getirmek için yılda 40 milyon €’ya kadar kaynak sağlamayı taahhüt ediyor.
“Geri dönüşüm zincirinin her halkasını güçlendirmek için yerel ve küresel kuruluşlardan oluşan geniş bir ağ ile iş birliği yapıyoruz. Bazı bölgelerde ise geri dönüşüm kapasitesini artırmak üzere geri dönüşümcülerle yeni ekipman ve tesisler için ortak yatırımlar yapıyoruz..”
Bilgili ve ilgili tüketicilerin gücü
Başarılı bir geri dönüşüm altyapısı, tüketicilerin üzerlerine düşeni yapmasına bağlıdır.
Karton ambalajı çöpe atmadan önce geri dönüşümün bir seçenek olduğunu hatırlamak küçük bir adım gibi görünebilir ancak geri dönüşüm yolculuğuna başlamak için gerekli olan ilk adımdır. İnsanların yaşadıkları her yerde karton ambalajlarını kolayca geri dönüştürebilmeleri gerekir. Ve bu, neyin mümkün olduğunu bilmekle başlar.
Tüketicileri geri dönüşüm konusunda teşvik etmek amacıyla, paket üzerindeki mesajlardan eğitici programlara ve okullardaki ve diğer topluluk mekanlarındaki farkındalık aktivitelerine kadar, müşterilerimizle ve perakendecilerle birçok ortak faaliyet gerçekleştiriyoruz.
Karton ambalajların gittiği yerler ve sağladıkları değer
Bir karton ambalaj toplandıktan ve ayrıştırıldıktan sonra, yolculuğu henüz bitmiş sayılmaz. Aslında, ikinci hayatı o zaman başlar.
Karton ambalajlarımız çoğunlukla kartondan üretilmiştir, bu nedenle birçok bölgede geri dönüşüm için kağıt fabrikalarına gönderilir. Ve dönüşümleri burada başlar. İlk olarak karton, hidra hamur makinesine konur ve burada su ile karıştırılarak kağıt lifleri çıkarılır ve hamur haline getirilir. Çıkarılan lifler daha sonra elenir, temizlenir ve kalınlaştırılır, ardından kağıt makinesine gönderilir. Kağıt hamuru dayanıklı ve yüksek kaliteli olduğundan e-ticaret kutuları, kağıt mendil ve alışveriş çantaları gibi çeşitli kağıt ürünleri için idealdir.
İtalya’da faaliyet gösteren Lucart, bu lifleri yüksek kaliteli geri dönüştürülmüş ürünlere dönüştürme konusunda öncü şirketlerden biridir. Meksika’daki Bio Pappel malzemelerin kullanımda kalmasını sağlamak ve yerel geri dönüşüm ekosistemlerini desteklemek konusunda benzer bir rol oynar.
“Farklı coğrafyalarda polyAl geri dönüşüm kapasitelerini artırmak ve geri dönüştürülmüş polyAl ürünleri için yeni son pazarlar geliştirmek amacıyla paydaşlarla iş birliği yapıyoruz. Böylece bu malzemeye olan talebi artırmayı hedefliyoruz.”
Kartonun geri kalanına ne oluyor?
Karton ambalajların lif içermeyen kısımları da ayrıştırılarak PolyAl adı verilen yeni bir ham madde kaynağına dönüştürülebiliyor. Bu malzemenin geri dönüşümü daha zor olsa da oldukça büyük bir potansiyel taşıyor. Hollanda’da faaliyet gösteren Recon Polymers, ileri teknoloji kullanarak malzemeleri ayrıştırıyor ve bunları inşaat levhaları, paletler ve diğer dayanıklı ürünlere dönüştürüyor. İtalya’da ise CPR System ve Lucart tarafından oluşturulan Newpal adlı iş birliğiyle, COOP gibi büyük perakendeciler için tamamen geri dönüştürülmüş polyAl’den yapılmış nakliye paletleri üretiliyor.
İş, bununla da kalmıyor. Kinga, “Farklı coğrafyalarda polyAl geri dönüşüm kapasitelerini artırmak ve geri dönüştürülmüş polyAl ürünleri için yeni son pazarlar geliştirmek amacıyla paydaşlarla iş birliği yapıyoruz. Böylece bu malzemeye olan talebi artırmayı hedefliyoruz.” diyor ve ekliyor: “Otomotiv sektöründe bir ilk olarak, İtalyan otomobil üreticisi Fiat, kullanılmış içecek karton ambalajlarından elde edilen polyAl'ı en yeni modellerinden biri olan Fiat Grande Panda'nın tasarımına dahil etti. Bu, gelecekteki uygulamalar için umut verici bir adım oldu.”
Bu yenilikler adım adım kullanılmış malzemeler için yeni yollar açıyor ve döngüsel ekonomiye katkıda bulunmaya yardımcı oluyor.
Döngüsel bir gelecek için tasarım
Geri dönüştürülen malzeme arttıkça, yeni, fosil bazlı kaynaklara daha az ihtiyaç duyuluyor ve bu kaynakların çıkarılması ve işlenmesinin çevresel etkisi de azalıyor. Ancak geri dönüşüm yalnızca kullanılmış ürünleri yeni bir şeye dönüştürmek anlamına gelmiyor. Aynı zamanda geri dönüştürülmüş malzemenin değerini artırmak ve ömrünü uzatmak da önem taşıyor.
Ancak ilerleme tek başına gerçekleşmez. Geri dönüşüm kapasitesini artırmak ortak çaba gerektiriyor; bu nedenle, kartonların geri dönüşüm için toplanmasını ve işlenmesini kolaylaştırmak amacıyla dünya çapında hükümetler, belediyeler, geri dönüşümcüler ve tüketicilerle birlikte çalışıyoruz. Birlikte, değerli malzemelerin kullanımda kalmasını sağlayarak döngüsel ekonomiye katkıda bulunmak için çabalıyoruz.
Geri dönüşüm serimizin üçüncü bölümünde, sektörler arası iş birliğinin, döngüsel tasarımın ve dijital araçların geri dönüşümün geleceğini nasıl şekillendirdiğini inceliyor ve bunun uzak bir hedef olmadığını, asıl zorluğun ölçek olduğunu gösteren ikna edici örnekler sunuyoruz.
