Yeni gıda sözlüğü
Bu sayfada yeni gıdanın dünyasını keşfederken karşılaşabileceğiniz bazı terimlerin kısa açıklamalarını sunuyoruz.
Aradığınızı bulamıyor musunuz? Yeni Gıda Hakkında SSS'ları inceleyin.
Algler
Gıda içeriği veya katkı maddesi olarak kullanılabilir. Biyokütle veya hassas fermantasyon proseslerinde kullanılabilen tek hücreli "mikroalg" suşları bulunur.
Alternatif proteinler
Hayvan hücrelerinden veya bitkilerden ya da fermantasyon yoluyla üretilen proteinler için sıklıkla kullanılan bir şemsiye terimdir.
Bakteri
Neredeyse her yerde bulunan mikroskopik tek hücreli organizmalar. Fonksiyonel bileşenler için hedef hücreler oluşturmak amacıyla hassas fermantasyon proseslerinde belirli bakteri suşları kullanılır.
Biyokütle fermantasyonu
Belirli bir mikroorganizmayı yüksek miktarlarda üretme prosesidir. Fermantasyon sırasında büyüyen ve çoğalan mikroorganizmalar, yiyecek ve içecek üretiminde “hasat edilen” ve kullanılan bileşenlerin kendileridir. "Tek hücreli üretim" olarak da bilinir.
Biyoreaktör
Canlı hücrelerin ya da enzimlerin ham maddeleri ürüne dönüştürebildiği kontrollü bir ortam sunan bir kazan. Biyoreaktörler, et yetiştiriciliğinin yanı sıra biyokütle ve hassas fermantasyon proseslerinde kullanılan önemli bir ekipman parçasıdır.
Hücresel tarım
Hücre kültüründen tarımsal (çoğunlukla hayvan kaynaklı) ürünlerin üretimi - geleneksel olarak hayvansal kaynaklı olan, ancak bu hayvanları sürece dahil etmeden gıda üretmek için bir yöntem.
Yapay et
Etin (kas ve yağ) doğrudan hücrelerden yetiştirildiği bir prosestir. "Kültür eti" olarak da bilinir.
Kültür eti
"Yapay et" için kullanılan bir başka terimdir (yukarı bakın).
Zenginleştirilmiş içecekler
Ek besinler veya diğer içerikler eklenmiş içeceklerdir. Bunlara örnek olarak meyve suları, enerji içecekleri ve sağlıklı içecekler gösterilebilir.
Fermantasyon cihazı
Fermantasyon prosesini mikroorganizmalardan yararlanarak gerçekleştiren bir kazan. Yukarıda açıklanan biyoreaktöre bakınız.
Lifli mantar
İpe benzer lifler halinde büyüyen bir mantar ("lifli" kelimesi, "ipe benzer" anlamında kullanılmıştır). Lifli mantar, süt ürünleri proteini, lipitler ve vitaminler gibi fermente gıdaların üretiminde kullanılır.
Filtreleme
Katı maddeyi sıvıdan ayıran bir fiziksel separasyon prosesidir. Gıda üretiminde filtrelemenin amacı katışıkları gidererek kirlenmeyi en aza indirmek ve ürünün lezzetini ve kalitesini korumaktır. Fermantasyon prosesinde fermantasyondan sonra mikrobiyal biyokütleyi yoğunlaştırmak için de kullanılabilir.
Fleksitaryenler
Sıkı bir şekilde vegan veya vejetaryen beslenmeyen ancak bazen geleneksel hayvansal gıdalar yerine bitki bazlı, fermente veya yetiştirilmiş alternatifler tercih eden kişiler. Bu tüketici grubu hem sayı hem de önem bakımından büyümeye devam ediyor.
Mantar
Ökaryotik organizmalar (yani hücrelerinde çekirdek bulunan organizmalar). Biyokütle veya hassas fermantasyon proseslerinde kullanılabilen mantar suşları bulunur.
Geleceğin gıdaları
"Yeni gıdalar" için kullanılan başka bir terim (aşağıya bakınız).
Genetiği değiştirilmiş gıdalar - (GDO'lar ve GDM'ler)
Genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO'lar) ve genetiği değiştirilmiş mikroorganizmalar (GDM'ler) genetik maddenin (DNA) doğal olarak ortaya çıkmayacağı şekilde değiştirilmiş organizmalar olarak tanımlanabilir. GDO'lar kullanılarak üretilen gıdalara genellikle GDO'lu gıdalar denir.
Heme proteinleri
Belirgin renklere sahip protein grubu. Hem proteinleri et ürünlerinin görünüşüne, tadına ve ağızda bıraktığı hisse katkı sağlar. Bitki bazlı kıyma ürünlerine eklenen hem proteini bazlı bileşenleri oluşturmak için hassas fermantasyon kullanılır.
Laboratuvarda üretilmiş et
"Yapay et" için kullanılan bir başka terimdir (yukarı bakın).
Lipitler
Yağ ve hormonlardan oluşan geniş molekül grubu.
Et analogları
Et yerine geçen veya alternatif et. Vegan veya vejetaryen bileşenlerden yapılan bir gıda ürünü. Et analogları, genellikle belirli bir et ürünüyle benzer niteliklere sahiptir (ör. ağız hissi, lezzet, görünüş).
Mikroorganizmalar
Mikroskopik organizmalar. Maya ve bakteri gibi mikroorganizmalar bira, yoğurt, peynir ve diğer gıda türlerini üretmek için fermantasyon proseslerinde kullanılır.
Mikoprotein
Lifli mantar biyokütlesinden elde edilen proteinler için kullanılan genel bir terimdir. Mikoproteinler toz, ıslak macun yapılı ya da küçük parçalı biçimlerde olabilir.
Çok hücreli
Birden fazla hücreye sahip olan veya birden fazla hücreden oluşan.
Yeni gıdalar
İnsanların geçmişten bu yana yerleşik olarak tükettiklerinden farklı olan herhangi bir gıda bileşenini ya da yenilikçi yeni proseslerden elde edilen bileşenleri ifade eden bir terimdir. "Yenilenmiş gıdalar" olarak da bilinir. Kesin yasal tanımlamaları bölgeden bölgeye değişir.
Yenilenmiş gıdalar
"Yeni gıdalar" için kullanılan başka bir terim (yukarıya bakınız).
Hassas fermantasyon
Mikroorganizmaların belirli hedef proteinleri, yağları veya diğer bileşenleri üretmek için "programlandığı" bir proses. Bu bileşenler yiyecek ve içecek ürünlerinde fonksiyonel bileşenler olarak kullanılmak üzere "hasat edilir".
Rekombinant proteinler
Elde edilmek istenen proteinin sentezlenmesi için ana hücreye genetik "talimatlar" verilerek üretilen proteinler.
Peynir mayası
Hayvan veya sebze kaynaklı enzimlerdir. Peynir mayasında sütü pıhtılaştırma özelliği bulunur. Hayvansal peynir mayası, aslen bir buzağının midesinin dördüncü kısmından alınır ancak günümüzde hassas fermantasyon ile üretilmiş hayvansal olmayan peynir mayası daha yaygın olarak kullanılır. Peynir mayaları sıvı ve kuru biçimde kullanılabilir.
Tek hücreli üretim
"Biyokütle fermantasyonu" için kullanılan başka bir terim (yukarıya bakınız.)
Sürdürülebilir gıda sistemleri
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'ne göre sürdürülebilir bir gıda sistemi ekonomik, sosyal ve çevresel olarak sürdürülebilir bir sistemdir.
Tek hücreli
Tek bir hücreye sahip olan veya tek bir hücreden oluşan.
Katma değerli içecekler
Tüketicilere belirli avantajlar sağlayarak daha değerli hale getirilmek üzere geliştirilmiş içecekler. Yukarıdaki "zenginleştirilmiş içecekler"e de bakın.
Maya
Bulunduğumuz ortamda doğal olarak bulunan tek hücreli bir organizma. Biyokütle veya hassas fermantasyon proseslerinde kullanılabilen maya suşları bulunur.
Kaynaklar:
* Good Food Institute, https://gfi.org/
* DSÖ, https://www.who.int/
* Kanada Hükümeti (2017, 2023'te güncellendi). Novel foods: Overview. https://www.canada.ca/en/health-canada/services/food-nutrition/genetically-modified-foods-other-novel-foods.html
* ABD Gıda ve İlaç Dairesi (2022). Focus area: Novel Foods and Food Ingredients. https://www.fda.gov/science-research/focus-areas-regulatory-science-report/focus-area-novel-foods-and-food-ingredients
